Việc tích hợp trí tuệ nhân tạo sáng tạo trong giáo dục đã nổi lên như một động lực biến đổi ở khu vực châu Á – Thái Bình Dương, mang đến cả cơ hội và thách thức cho các hệ thống giáo dục.

Tuy nhiên, sử dụng công nghệ này không phải là không có sự phức tạp, khi các cuộc tranh luận xung quanh vai trò của nó, mối lo ngại về việc sử dụng có đạo đức và sự chênh lệch về mức độ sẵn sàng giữa các quốc gia trong khu vực tạo ra một tấm thảm đầy sắc thái đầy những cơ hội xen lẫn với trở ngại.

Các ý kiến ​​​​về tác động của AI trong giáo dục là khác nhau, một số coi AI sáng tạo như một công cụ để cá nhân hóa việc học và cải thiện kết quả giáo dục, trong khi những người khác bày tỏ mối lo ngại về khả năng lạm dụng, đặc biệt là trong bối cảnh có nhiều gian lận trong các kỳ thi và bài tập dưới hình thức tiểu luận.

Khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, gồm các quốc gia có mức độ sẵn sàng về công nghệ khác nhau, đang đối mặt với thách thức trong việc điều chỉnh các chính sách, cơ sở hạ tầng và đào tạo để đảm bảo việc hội nhập có trách nhiệm và công bằng.

Các sáng kiến ​​ở cả cấp quốc gia lẫn cấp các tổ chức, được hướng dẫn bởi các khuôn khổ như Khung năng lực AI của UNESCO, nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hiểu rõ tiềm năng và hạn chế của AI.

Trước tình hình khu vực Châu Á – Thái Bình Dương đang phải vật lộn với những thay đổi mang tính đột phá này, người ta ngày càng chú trọng đến việc tạo ra một văn hóa sử dụng AI có trách nhiệm, đảm bảo rằng cả nhà giáo dục và người học đều có thể định hướng trong bối cảnh đang có sự phát triển cùng một lúc vừa thúc đẩy tư duy phản biện, khả năng thích ứng lẫn nhận thức về đạo đức.

Trong một cuộc phỏng vấn độc quyền với Phóng viên MSM, Tiến sĩ Libing Wang, Trưởng bộ phận Đổi mới giáo dục và Phát triển kỹ năng tại Văn phòng khu vực UNESCO ở Bangkok, Thái Lan, đã chia sẻ những quan điểm chính về ý nghĩa của AI trong bối cảnh giáo dục châu Á-Thái Bình Dương. Từ những lợi ích tiềm năng như việc học tập được cá nhân hóa và khả năng tiếp cận giáo dục được gia tăng, cho đến những rủi ro về thành kiến ​​và chênh lệch kỹ thuật số, cuộc thảo luận đã đi sâu vào những thách thức và cơ hội mang nhiều sắc thái liên quan đến công nghệ đột phá này.

Tiến sĩ Wang nhấn mạnh tầm quan trọng của việc trao quyền cho các nhà giáo dục và người học với những kỹ năng AI thiết yếu, nêu bật các sáng kiến ​​của UNESCO nhằm thúc đẩy việc sử dụng AI có trách nhiệm và có đạo đức. Ông cũng khuyến nghị việc tiếp cận toàn diện cũng như sự công bằng trong việc triển khai áp dụng AI trong giáo dục tại châu Á-Thái Bình Dương.

Về tác động của AI sáng tạo đối với giáo dục ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, công nghệ này đã mang lại một trong những chuyển biến quan trọng nhất trong giáo dục kể từ khi ra mắt Chương trình nghị sự Giáo dục 2030 vào năm 2015. Tuy nhiên, chúng ta cũng nên tránh lối suy nghĩ ngây thơ theo “chủ nghĩa giải pháp công nghệ”  – vì AI sẽ không và không thể giải quyết được tất cả các vấn đề của chúng ta, trong đó có những vấn đề về giáo dục.

Có nhiều ý kiến ​​​​về vai trò của AI sáng tạo trong giáo dục. Một số người tin rằng nó có thể giúp cá nhân hóa việc học và cải thiện kết quả giáo dục, trong khi những người khác lo ngại rằng nó có thể bị lạm dụng để gian lận trong các bài kiểm tra dưới dạng viết hoặc làm gián đoạn sâu sắc động lực xã hội và về lâu dài ảnh hưởng cả nhận thức trong lớp học. Việc theo kịp tất cả các cuộc tranh luận có thể khiến bạn choáng ngợp.

Các quốc gia trong khu vực Châu Á – Thái Bình Dương có mức độ sẵn sàng khác nhau trong việc tích hợp AI vào giáo dục. Trong khi một số quốc gia như Trung Quốc và Singapore đã thiết lập các chính sách và hướng dẫn về ‘AI trong giáo dục’ thì những quốc gia khác vẫn đang gặp khó khăn trong việc đáp ứng các nhu cầu giáo dục cơ bản. Để có thể áp dụng AI rộng rãi, các quốc gia không chỉ cần khung chính sách mà còn cần một cơ sở hạ tầng CNTT ổn định, khả năng truy cập internet và việc đào tạo giáo viên.

Một thách thức ở đây là vấn đề địa phương hóa, vì hầu hết các mô hình AI tổng quát đều được đào tạo chủ yếu dựa trên dữ liệu phương Tây, điều này có thể dẫn đến sự thiếu phù hợp cho bối cảnh và văn hóa ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương hoặc thậm chí là những thành kiến ​​​​về chủng tộc và giới tính vốn có thể ảnh hưởng đến suy nghĩ của các thế hệ sau. Quan hệ đối tác công tư có thể là một giải pháp tiềm năng, nhưng điều  phổ biến hơn ở các nước có thu nhập thấp.

Điều cần thiết là phải chuẩn bị cho cả giáo viên và học sinh việc tích hợp AI vào giáo dục. Trong khi một số quốc gia như Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và Singapore đã tích hợp chương trình giảng dạy tập trung vào AI vào trường học và ủng hộ việc đưa các thành phần AI vào đào tạo giáo viên thì các quốc gia khác vẫn còn đang cố gắng đạt được tiến bộ. Mục tiêu là giới thiệu AI và đảm bảo các nhà giáo dục có các kỹ năng kỹ thuật số và hiểu biết về AI cần thiết để hướng dẫn học sinh tham gia một cách có trách nhiệm và có đạo đức với các công cụ AI sáng tạo.

Tiềm năng của AI trong giáo dục là rất lớn nhưng để làm được điều này tại châu Á – Thái Bình Dương đòi hỏi phải có một cách tiếp cận toàn diện, đa sắc thái và dựa trên việc trao quyền. Bằng cách cân bằng giữa phát triển chính sách, nghiên cứu tiên tiến, cải thiện cơ sở hạ tầng công nghệ, đào tạo giáo viên, đối thoại xã hội và nỗ lực bản địa hóa về mặt văn hóa, chúng ta có thể tích hợp thành công AI sáng tạo trong môi trường giáo dục, phù hợp với các mục tiêu rộng lớn hơn như được nêu trong Chương trình nghị sự Giáo dục 2030 và các cam kết của Hội nghị thượng đỉnh giáo dục chuyển đổi năm 2022.

Việc tích hợp AI sáng tạo trong giáo dục có thể mang lại cả lợi ích và rủi ro. Vì vậy, cần phải xem xét chúng một cách cẩn thận và nghiêm túc. Ở khía cạnh tích cực, một lợi ích đáng kể là tiềm năng học tập cá nhân hóa. AI sáng tạo có thể điều chỉnh nội dung giáo dục để phù hợp với sở thích, tốc độ, khả năng và phong cách học tập của từng cá nhân, cung cấp phản hồi và hỗ trợ ngay lập tức. Quá trình tương tác này giúp việc học hiệu quả hơn và đáp ứng nhu cầu học tập đa dạng, bao gồm cả nhu cầu của học sinh khuyết tật.

AI sáng tạo cũng có tiềm năng giúp giáo dục trở nên dễ tiếp cận và hòa nhập hơn đối với những người học có nhu cầu đa dạng. Nó có thể cung cấp tài nguyên học tập chất lượng cao cho các vùng sâu vùng xa hoặc vùng khó khăn, vượt qua các rào cản về địa lý và kinh tế xã hội. Ngoài ra, AI tổng quát có thể được tùy chỉnh để hỗ trợ những học sinh có nhu cầu đặc biệt, mang đến những trải nghiệm học tập phù hợp thông qua các chức năng hỗ trợ và công nghệ truyền thông.

Hơn nữa, AI sáng tạo có thể trao quyền cho giáo viên bằng cách tiết kiệm thời gian và đóng vai trò là đối tác trong đổi mới phương pháp sư phạm. Giáo viên có thể tự động hóa các công việc hành chính, hợp lý hóa việc soạn giáo án và được hỗ trợ trong việc tạo ra các hoạt động học tập hấp dẫn. Điều này làm phong phú thêm trải nghiệm giáo dục cho giáo viên và học sinh, đồng thời cho phép các nhà giáo dục tập trung hơn vào việc giảng dạy và phát triển chuyên môn.

Tuy nhiên, việc tích hợp AI sáng tạo vào giáo dục cũng mang lại những rủi ro đáng kể. Một ví dụ về sự rủi ro như vậy là độ tin cậy và những thiên kiến ​​trong nội dung do AI tạo ra. Các mô hình AI sáng tạo được đào tạo trên các tập dữ liệu ngôn ngữ rộng lớn, chưa được lọc với các thuật toán được xác định trước có thể duy trì các thiên kiến, dẫn đến nội dung thiếu nhạy cảm hoặc thiên vị về mặt văn hóa.

Một rủi ro khác là khả năng người học dựa quá nhiều vào AI để làm những bài tập được đánh giá, điều này có khả năng làm suy yếu sự phát triển tư duy phản biện và kỹ năng giải quyết vấn đề. Bản chất của AI sáng tạo là đôi khi không chính xác và có khả năng tạo ra dữ liệu ảo. Hơn nữa, việc sử dụng AI sáng tạo còn tiềm ẩn nguy cơ thúc đẩy sự đồng nhất về ý kiến, cản trở sự đa dạng và sáng tạo trong học tập.

Khoảng cách số gây ra rủi ro đáng kể, trong đó những học sinh và trường học bị hạn chế trong việc tiếp cận công nghệ tiên tiến hoặc thiếu kết nối internet ổn định có thể gặp bất lợi, tạo ra sự bất bình đẳng về năng lực và cơ hội. Mặt khác, những người học có kết nối cao cũng có nguy cơ bị lạm dụng dữ liệu cá nhân để thu lợi thương mại, lập hồ sơ chính trị hoặc bị giám sát về mặt xã hội.

Để giải quyết những vấn đề phức tạp này, điều quan trọng là phải thu thập dữ liệu tác động của AI sáng tạo một cách có hệ thống, theo dõi các xu hướng và hợp tác với các nhà hoạch định chính sách của chính phủ cũng như các bên liên quan về giáo dục khác nhằm đưa ra những điều chỉnh sáng suốt và khuyến khích đối thoại xã hội cũng như thảo luận công khai về những rủi ro và lợi ích. Tạo sự cân bằng giữa việc khai thác các lợi ích tiềm năng và giảm thiểu các rủi ro liên quan sẽ rất quan trọng đối với sự tích hợp thành công và công bằng của AI sáng tạo trong giáo dục.

Các phương thức trao quyền có thể có nhiều hình thức khác nhau và cần có cam kết toàn cầu trong việc xác định ý thức và những kỹ năng thiết yếu cần có để điều hướng bối cảnh AI. UNESCO đang thực hiện các sáng kiến ​​để hiện thực hóa điều này, chẳng hạn như Dự thảo Khung năng lực AI được thiết kế cho Giáo viên và Học sinh.

Đối với các nhà giáo dục, điều quan trọng là phải có hiểu biết sâu sắc và sâu sắc về tiềm năng cũng như những hạn chế của AI tạo ra để tích hợp thành công. Sự hiểu biết này cho phép giáo viên đặt ra những kỳ vọng thực tế, hướng dẫn sử dụng lớp học một cách hiệu quả và đánh giá chất lượng nội dung. Với sự sáng tạo, giáo viên có thể thiết kế các hoạt động hấp dẫn phù hợp với mục tiêu giáo dục, đồng thời nhấn mạnh khả năng thích ứng và tư duy mở để áp dụng các phương pháp giảng dạy sáng tạo tận dụng AI.

Tương tự, người học cần được trang bị các kỹ năng đọc viết kỹ thuật số cập nhật để tương tác an toàn và hiệu quả với AI. Tư duy phê phán trở nên cần thiết trong việc đánh giá tính chính xác và mức độ phù hợp của nội dung do AI tạo ra, đồng thời người học cũng phải phát triển khả năng thích ứng và sáng tạo để đưa ra những gợi ý hiệu quả và có thể lặp lại dựa trên kết quả, đồng thời tạo ra những hiểu biết mới. Người học cần thấm nhuần nhận thức về đạo đức để có thể sử dụng công nghệ một cách có trách nhiệm, ngăn chặn việc lạm dụng và thúc đẩy phát triển AI vì lợi ích xã hội.

Nhiều bên liên quan khác nhau đang thực hiện các bước cụ thể để biến điều này thành hiện thực, chẳng hạn như Khung năng lực giáo viên toàn diện về AI của UNESCO, tập trung vào việc xác định các kỹ năng cần thiết cho nhà giáo. Các sáng kiến ​​chính sách trên toàn cầu, bao gồm cả các sáng kiến ​​ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, nhấn mạnh về giáo dục AI trong các chương trình đào tạo giáo viên và chương trình giảng dạy quốc gia. Ở cấp độ tổ chức và trường học, các cơ hội phát triển chuyên môn đang mở rộng để nâng cao kỹ năng của các nhà giáo dục trong việc tích hợp AI vào giáo dục.

Những nỗ lực đa phương này có thể trao quyền chung cho cả giáo viên và người học những kiến ​​thức và kỹ năng cần thiết để điều hướng và tận dụng bối cảnh phát triển của AI trong giáo dục một cách hiệu quả.

Chúng tôi tin rằng làm việc với các nhà hoạch định chính sách có thể giúp định hình mô hình giáo dục mà chúng tôi mong muốn cho một tương lai dựa trên công nghệ và đảm bảo khả năng tiếp cận bình đẳng với AI cũng như các kỹ năng quan trọng để sử dụng nó. Để đạt được mục tiêu đó, chúng tôi muốn đề xuất tuân theo ‘Đồng thuận Bắc Kinh về AI và Giáo dục’ của UNESCO. Sự đồng thuận này khuyến nghị điều chỉnh các chính sách AI với các chính sách giáo dục hiện có, đầu tư vào triển khai AI và phân bổ nguồn lực cho cơ sở hạ tầng, đào tạo, đối thoại xã hội và xây dựng năng lực. Bằng cách đó, chúng ta có thể tạo ra một cách tiếp cận toàn diện mang lại lợi ích cho tất cả mọi người.

Các chiến lược của UNESCO về AI trong giáo dục bao gồm các khía cạnh kỹ thuật, đạo đức và toàn diện để giải quyết các nhu cầu đa dạng của người học. Vai trò của giáo viên là then chốt và UNESCO cung cấp hỗ trợ thông qua đào tạo và nguồn lực. Các nhà hoạch định chính sách nên thành lập các nhóm tư vấn toàn diện về AI trong giáo dục để đánh giá tác động của AI và thường xuyên đưa ra những hiểu biết sâu sắc. Một kho tài nguyên tập trung dành riêng cho khu vực có thể tạo điều kiện cho sự hội nhập công bằng hơn.

Các chính phủ nên khuyến khích phát triển trí tuệ nhân tạo mang tính bản địa hóa, chuyên biệt về giáo dục để đảm bảo kết quả công bằng ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương. Sự phối hợp khu vực và đối thoại xuyên biên giới là cần thiết để thiết lập các tiêu chuẩn chung hướng dẫn việc tích hợp AI một cách có trách nhiệm trong giáo dục.

Các nhà hoạch định chính sách nên tích cực hỗ trợ nghiên cứu tác động lâu dài về AI tạo sinh, tập trung rõ ràng vào tính công bằng và kết quả. Những biện pháp này có thể đặt nền tảng chung cho việc sử dụng AI có trách nhiệm, cuối cùng mang lại lợi ích cho cả người học và nhà giáo dục.

UNESCO đã tổ chức cuộc họp toàn cầu đầu tiên của các Bộ trưởng Bộ Giáo dục vào ngày 25 tháng 5 năm 2023 để thảo luận về AI trong giáo dục. Các khuyến nghị chính sách quan trọng bao gồm các chiến lược quốc gia, nâng cao năng lực của hệ thống giáo dục, phát triển chuyên môn của giáo viên, điều chỉnh luật bản quyền và phản ánh về chương trình giảng dạy, đánh giá và bảo vệ dữ liệu.

Hướng dẫn của UNESCO đi sâu vào tìm hiểu về AI tổng quát, các công nghệ và mô hình đa dạng của nó. Nó xác định các vấn đề chính sách và đạo đức gây tranh cãi và đề xuất các biện pháp cho khuôn khổ chính sách mạch lạc, toàn diện. Hướng dẫn khám phá những cách sử dụng sáng tạo của AI sáng tạo trong các hoạt động thiết kế chương trình giảng dạy, giảng dạy, học tập và nghiên cứu, đáp ứng các ưu tiên của quốc gia và bối cảnh cụ thể.

Tôi rất vui mừng về cách các nền tảng AI tổng hợp có thể cải thiện trải nghiệm học tập cho người học. Những nền tảng này thật tuyệt vời vì chúng giúp giáo viên khởi tạo và triển khai chương trình giảng dạy tốt hơn, thích ứng với bối cảnh giáo dục luôn thay đổi và đáp ứng nhu cầu đa dạng của học sinh.

AI sáng tạo có thể phân tích các chương trình giảng dạy hiện có và đề xuất các nội dung cập nhật, chủ đề mới nổi và cơ hội học tập liên ngành. Ngoài ra, nó có thể cung cấp các đề xuất phù hợp với các cấp độ giáo dục khác nhau để sinh viên có thể tận dụng tối đa nền giáo dục của mình.

Với AI tạo ra, sinh viên có thể phân tích một cách phản biện nội dung do AI tạo ra, giúp họ hiểu rõ hơn về chủ đề và nâng cao kỹ năng tư duy phê phán. Ngoài ra, AI tổng quát giúp tạo ra các tình huống tương tác, chẳng hạn như các bài tập nhập vai, có thể được sử dụng trong các lớp học ngôn ngữ. Những mô phỏng này cho phép học sinh tham gia vào các cuộc đối thoại hoặc tranh luận với AI, cung cấp một môi trường an toàn và cá nhân hóa để thực hành kỹ năng ngôn ngữ và trình bày các bối cảnh đàm thoại đa dạng.

Những ví dụ này cho thấy giáo viên đã sử dụng AI tổng quát như thế nào để tạo ra trải nghiệm học tập năng động và cá nhân hóa. Khi các nhà giáo dục tiếp tục khám phá và điều chỉnh những công nghệ này, dự kiến ​​sẽ có nhiều ứng dụng sáng tạo hơn được phát hiện, cuối cùng là nâng cao hiệu quả của quá trình dạy và học.

UNESCO là cơ quan đầu tiên của Liên hợp quốc có các quốc gia thành viên đã thông qua khuôn khổ quy phạm toàn cầu lần đầu tiên về đạo đức của AI vào năm 2021. Đó là Khuyến nghị của UNESCO về Đạo đức của AI , cảnh báo chúng ta về ‘những cách thức mới mà việc sử dụng AI ảnh hưởng đến suy nghĩ của con người’ , tương tác, ra quyết định và ảnh hưởng đến giáo dục, con người, khoa học xã hội và tự nhiên, văn hóa, truyền thông và thông tin’.

Giáo dục là một lĩnh vực chính sách quan trọng, trong đó cần phải sử dụng công nghệ AI một cách chu đáo và cẩn thận để nâng cao chất lượng học tập đồng thời đảm bảo mọi người tham gia đều được an toàn và quyền của họ được tôn trọng. Khuyến nghị nhấn mạnh rằng ‘các khía cạnh quan hệ và xã hội cũng như giá trị của các hình thức giáo dục truyền thống là rất quan trọng trong mối quan hệ giáo viên-học sinh và học sinh-học sinh’.

Để giúp đạt được điều này, một số quốc gia đang thực hiện các biện pháp chủ động để giám sát và quản lý AI sáng tạo trong giáo dục. Điều này thường liên quan đến việc thành lập các cơ quan hoặc ủy ban quản lý để đảm bảo AI được sử dụng một cách có đạo đức và được đóng khung theo luật nhân quyền, hoạt động cùng với các khung pháp lý hiện có về giáo dục và công nghệ.

Vì AI chắc chắn sẽ xâm nhập vào các lớp học nên chúng ta cần đảm bảo cung cấp các công cụ để hỗ trợ tính minh bạch với việc tiết lộ có trách nhiệm về cách đưa ra các quyết định. Điều này có nghĩa là người dùng cần có khả năng hiểu và xem xét nội dung do AI tạo ra để có thể tin cậy việc sử dụng nội dung đó trong môi trường giáo dục.

Một cân nhắc quan trọng khác là đảm bảo dữ liệu của học sinh được thu thập và lưu trữ một cách có đạo đức, tuân thủ luật bảo vệ quyền riêng tư. Với các hệ thống AI tổng hợp xử lý nhiều dữ liệu người dùng, điều cần thiết là phải áp dụng các biện pháp bảo vệ quyền riêng tư nghiêm ngặt để đảm bảo rằng dữ liệu được thu thập một cách có đạo đức, được lưu trữ an toàn và chỉ được truy cập bởi những người cần dữ liệu đó cho mục đích giáo dục.

Khi công nghệ tiếp tục phát triển, chúng tôi phải đảm bảo rằng các chính sách của mình luôn được duy trì và người dùng hiểu được những tác động đối với họ cũng như các thế hệ tiếp theo. Điều này có nghĩa là thường xuyên xem xét và cập nhật các chính sách của chúng tôi để đảm bảo chúng vẫn phù hợp và hiệu quả trong thế giới AI sáng tạo luôn thay đổi trong giáo dục. Bằng cách thực hiện nghiêm túc những cân nhắc này, chúng ta có thể tích hợp AI vào giáo dục một cách có trách nhiệm và thân thiện, thúc đẩy trải nghiệm giáo dục tích cực và toàn diện cho tất cả mọi người.

Ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương, các nhà giáo dục đang mở đường cho tương lai của việc dạy và học bằng cách khám phá tiềm năng vô hạn của AI trong giáo dục. Với hai chiến lược chính, họ đang hỗ trợ sinh viên thành công trong một thế giới không ngừng phát triển.

Bằng cách ưu tiên ‘lấy con người làm trung tâm’ trong việc sử dụng các công cụ AI tổng hợp, giáo viên đang tạo ra trải nghiệm giáo dục được cá nhân hóa, hấp dẫn và hiệu quả. Bằng cách liên tục đánh giá các công cụ AI, họ điều chỉnh việc sử dụng AI cho phù hợp với mục tiêu sư phạm và đảm bảo tính nhạy cảm về văn hóa, sự phù hợp về mặt đạo đức và tính hiệu quả trong việc đáp ứng nhu cầu đa dạng của sinh viên.

Thông qua việc hình dung lại bản chất và các mô hình giáo dục cũng như điều chỉnh lại các phương pháp giảng dạy, các nhà giáo dục đang trang bị cho học sinh những kỹ năng cần thiết để thành công trong một tương lai nơi việc hợp tác với AI trở nên phổ biến. Họ đang nuôi dưỡng văn hóa ‘học để học’, tư duy phê phán và khả năng thích ứng – những kỹ năng quan trọng để thành công trong một thế giới luôn thay đổi.

Những chiến lược này đang trao quyền cho các nhà giáo dục ở khu vực Châu Á – Thái Bình Dương để khai thác tiềm năng của AI trong giáo dục và tạo ra một tương lai giáo dục năng động, thích ứng và phù hợp với nhu cầu ngày càng phát triển của tất cả người học. Bằng cách áp dụng những chiến lược này, các nhà giáo dục đang tạo ra sự khác biệt trong cuộc sống của học sinh và định hình một tương lai tươi sáng hơn cho tất cả mọi người.